Sofia Gubaidulina. Źródło: www.srf.ch
Sofia Gubaidulina to ciekawy przypadek kompozytorki, która w Związku Radzieckim zwróciła się ku tematyce mistycznej i religijnej, aby uciec od oficjalnej estetyki. Za swoją działalność została w 1979 r. potępiona przez Tichona Chriennikowa (tego samego przewodniczącego Związku Kompozytorów Radzieckich, który w 1948 potępił m.in. Szostakowicza czy Prokofiewa za formalizm). Kompozytorka wkrótce stała się jednak znana na zachodzie, dzięki koncertowi skrzypcowemu „Offertorium” skomponowanemu dla Gidona Kremera. Kremer w momencie powstania dzieła postanowił pozostać na zachodzie, w związku z czym partytura utworu musiała być do niego nielegalnie przeszmuglowana. Sama kompozytorka po upadku Związku Radzieckiego również wyjechała do Niemiec i osiadła w Hamburgu.
„Offertorium”, czyli ofiara. Gubaidulina rozumie ją na wielu poziomach. Na najbardziej podstawowym wykorzystuje temat z „Musikalisches Opfer”, czyli „muzycznej ofiary” Bacha. Jednak kompozytorka na tym buduje dalsze rozważania na temat ofiary artysty dla sztuki, wykonawcy dla dzieła, a wreszcie – ofiary Boga dla człowieka w dziele stworzenia i w śmierci Chrystusa na krzyżu. W utworze silna jest symbolika krzyża (uwydatniająca się m.in. w krzyżujących się partiach solisty i orkiestry), warto jednak szczegółowo prześledzić sposób wykorzystania tematu. Po orkiestrowej introdukcji, w której każdy dźwięk powierzony jest innemu instrumentowi (trochę na kształt twórczości Antona Weberna), solista podejmuje temat, który w serii kolejnych wariacji ulega coraz większej dekonstrukcji. W środku utworu znajduje się rozbudowana część wolna z wiodącą partią solową. W następującej po niej sekcji chorałowej, główny temat stopniowo wyłania się w raku w niskim rejestrze fortepianu i harfy, by w zakończeniu zabrzmieć w pełnej postaci w partii skrzypiec. W ten sposób poprzez de- i rekonstrukcję tematu, kompozytorka rozważa misterium śmierci i zmartwychwstania.